Wszyscy wiemy, że bez wątroby nie da się żyć, a spożywanie dużych ilości alkoholu negatywnie odbija się na stanie zdrowia tego narządu. Wątroba zajmuje całkiem sporą część jamy brzusznej, waży mniej więcej 1,5 kilograma.
Ale do czego właściwie ta wątroba służy?
Wątroba jest narządem wielofunkcyjnym – wykonuje ona wiele bardzo różnorodnych zadań. Przede wszystkim odtruwa organizm. Do organizmu dostaje się wiele różnorodnych substancji – leki, zanieczyszczenia, alkohol etylowy, różnorodne toksyny (niektóre, np. amoniak, produkowane są przez bakterie mieszkające w jelicie grubym). Większość tych substancji jest wychwytywana przez wątrobę i przekształcana do postaci, która łatwiej może być wydalona z organizmu. Niektóre z nich są następnie przetransportowane do żółci i wraz z żółcią przedostają się do jelita (mogą być one następnie wydalone z kałem). Inne są przez krew przenoszone z wątroby do nerek, a następnie wydalane z moczem. Wspomniany powyżej amoniak jest wychwytywany przez wątrobę, a następnie w specjalnym cyklu reakcji chemicznych (tzw. cykl mocznikowy) przekształcany w mocznik. Mocznik następnie wędruje z krwią do nerek, gdzie zostaje wydalony do moczu. Również związek powstający wskutek rozpadu erytrocytów i obecnej w nich hemoglobiny – bilirubina, jest usuwany z krwi przez wątrobę. Uszkodzenie funkcji wątroby może skutkować tym, że bilirubina nie jest usuwana z organizmu. Związek ten odkłada się wtedy w tkankach i nadaje im charakterystyczny żółty kolor (żółtaczka).
Wątroba to ważny magazyn różnorodnych substancji. Narząd ten jest (obok mięśni) najważniejszym magazynem węglowodanów. Rezerwa węglowodanowa wątroby ma postać glikogenu – polimeru glukozy. Gdy stężenie glukozy we krwi spada, węglowodan ten jest uwalniany z wątroby i stanowi ważne paliwo dla komórek mózgu. Wątroba nie tylko magazynuje glukozę, ale potrafi ją również wytwarzać. Różne związki (np. niektóre aminokwasy) mogą być przetwarzane w glukozę, a proces ten nosi nazwę glukoneogenezy. W wątrobie magazynowane są również inne substancje: witaminy (A, D, E) oraz żelazo.
Do najważniejszych funkcji wątroby należy wytwarzanie białek osocza krwi. Większość białek osocza pochodzi z wątroby, m. in. albuminy, protrombina oraz fibrynogen.
Do podstawowych funkcji wątroby należy też wytwarzanie żółci. Żółć jest naturalnym detergentem – powoduje ona, że tłuszcze pokarmowe w jelicie zostają rozproszone na bardzo małe krople, dzięki czemu mogą one być trawione (przez enzym lipazę) a następnie wchłaniane. Wątroba odgrywa jeszcze jedną rolę w przemianach tłuszczów – wytwarza ona tzw. lipoproteiny, czyli kompleksy białek i tłuszczów, umożliwiające transport tłuszczów (a także cholesterolu) do różnych tkanek i narządów (tkanki tłuszczowej, mięśni).
Poważne schorzenia tego narządu są groźne dla życia pacjenta.
Istnieje niestety wiele czynników mogących uszkadzać ten narząd. Należą do nich infekcje wirusowe (HBV, HCV), spożywane w nadmiarze leki (może to być nawet popularny paracetamol), alkohol etylowy. Negatywnie na działaniu wątroby może odbijać się otyłość (niealkoholowe stłuszczenie wątroby). Na szczęście istnieją tanie, a jednocześnie wiarygodne i czułe metody pozwalające ocenić stan zdrowia wątroby. Najpopularniejszą metodą jest oznaczenie w osoczu aktywności AlAT, czyli aminotransferazy alaninowej. Jest to enzym (specjalne białko), które w dużej ilości występuje w komórkach wątroby. W osoczu zdrowych ludzi ilość AlAT jest bardzo mała, lecz choroba wątroby może powodować znaczny wzrost jego aktywności. Do innych wartościowych enzymów wskaźnikowych zalicza się AspAT (aminotransferaza asparaginianowa) i GGTP (gamma-glutamylotransferaza).
